EUDR, Quy định về mất rừng Châu Âu, các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng cần thực hiện Due Diligence và cung cấp dữ liệu phù hợp.

Xây dựng Due Diligence System (hệ thống Thẩm định hay hệ thống Trách nhiệm giải trình) thì các doanh nghiệp đều hiểu cần có 03 yếu tố cơ bản: Thu thập thông tin, Đánh giá rủi ro và Giảm thiểu rủi ro. Trong các điều khoản 09, 10 và 11 của EUDR có các yêu cầu để thực hiện Due Diligence, Từ Uỷ ban Châu Âu (EC, European Commission), các tổ chức quốc tế, khách hàng đến chính phủ Việt Nam thông qua Cục lâm nghiệp và các tổ chức khác đã có nhiều thông tin, tài liệu hướng dẫn để thực hiện từ năm 2024 đến nay, nhưng cái khó là với mỗi doanh nghiệp sản xuất và thương mại các hàng hoá liên quan, sản phẩm liên quan lại có các hệ thống quản lý, phạm vi, mức độ, phương tiện và nhu cầu khác nhau để đáp ứng các yêu cầu của quy định, mặt khác cũng tuỳ điều kiện và yêu cầu của khách hàng của doanh nghiệp mà phải thực hiện Due  Diligence hay cung cấp thông tin, dữ liệu như thế nào để tránh rủi ro vi phạm trong giao dịch. Mặc dù EUDR là quy định luật pháp áp dụng cho các nhân tố (thể nhân hay pháp nhân) như doanh nghiệp xuất nhập khẩu, thương mại hàng hoá liên quan, sản phẩm liên quan không mất rừng ở các quốc gia thành viên Liên minh Châu Âu nhưng bản chất hoạt động thực hiện nó lại từ các nhà trồng rừng, nông-trang trại, nhà sản xuất, thương mại trong chuỗi cung ứng từ rừng, nông-trang trại đến sản phẩm mà phần lớn các tổ chức này nằm ở những quốc gia ngoài Liên minh Châu Âu, điều này gây những tác động đáng kể đến thói quen, cách thức, cơ sở và điều kiện hoạt động sản xuất, thương mại của họ cũng như các chuyển biến luật pháp quốc gia để tương thích quy định EUDR trong chuỗi cung ứng. Các điểm quan trọng cần chú ý khi thực hiện EUDR bao gồm:

Thứ nhất, về mặt Thu thập thông tin thì các thông tin cần thu thập phải đảm bảo đủ và có thể kiểm chứng về mất rừng và bao gồm cả vị trí địa lý của thửa đất nơi hàng hoá liên quan được sản xuất gồm cả thời gian sản xuất có liên quan, đảm bảo phù hợp với quy định luật pháp (hợp pháp) của từng quốc gia. Việc này mất nhiều công sức, chi phí và thời gian của các doanh nghiệp cuối nguồn trong chuỗi cung ứng của quá trình sản xuất, cũng như nguồn nguyên liệu của họ nếu phải nhập khẩu từ các quốc gia khác ngoài Liên minh Châu Âu. Thông tin, dữ liệu như thế nào là đủ, là chấp nhận được và chuẩn mực đối chiếu so sánh ngoài tài liệu hiện có theo quy định của pháp luật thì còn phải căn cứ theo nguồn nào, vấn đề xác mình là như thế nào giữa các chủ thể sử dụng khác nhau để đảm bảo đồng nhất, đủ, đúng và xuyên suốt để cung cấp đến Nhà xuất nhập khẩu, tránh việc xác minh, bổ sung mất thời gian, gây tốn kém và ảnh hưởng giao dịch thương mại giữa các bên. Các thông tin này không chỉ bao gồm trong yêu cầu của Điều 9 mà còn liên quan nhiều điều khoản trong quy định cho các hoạt động đánh giá rủi ro, giảm thiểu rủi ro, thực hiện cơ chế giám sát, kiểm soát, truyền tải và lưu trữ của quy định, bên cạnh đó còn theo quy định của thương mại quốc tế và luật pháp của từng quốc gia.

Thứ hai, về mặt Đánh giá rủi ro thì mặc dù EUDR có 14 yêu cầu cụ thể để thực hiện đánh giá rủi ro nhưng với phạm vi thông tin, dữ liệu rất rộng và liên quan nhiều lĩnh vực, quốc gia khác nhau nên không dễ thực hiện cho năng lực của các Nhà xuất nhập khẩu (Operator) là doanh nghiệp vừa và nhỏ ngay cả đối với các doanh nghiệp lớn từ quá trình xác minh, phân tích thông tin đã có để thực hiện đánh giá, những tiêu chí cụ thể cho từng yêu cầu của quy định và chuẩn mực chấp nhận để đưa ra kết luận là rủi ro thấp hay không cũng chưa có đầy đủ và thiếu các hướng dẫn mặc dù EC đã ban hành danh sách định chuẩn rủi ro quốc gia (Việt Nam được là quốc gia có rủi ro thấp theo EUDR đây là thế mạnh cho quốc gia sản xuất Việt Nam và cũng là điều kiện để các Operator giảm bớt khối lượng công việc thực hiện DDS khi mua hàng từ Việt Nam), nhưng luật pháp của các quốc gia khác nhau và hệ thống dữ liệu kiểm tra của EU với các quốc gia vẫn còn các khoảng lệch để đảm bảo tính đúng đắn khi thực hiện, điều này cũng gây khó khăn cho các Cơ quan thẩm quyền và Hải quan của quốc gia thành viên Liên minh Châu Âu khi thực hiện quy định. Gần như các hệ thống Thẩm định (DDS) về nguồn có kiểm soát của tiêu chuẩn FSC (gỗ) hay PEFC (gỗ và lâm sản ngoài gỗ) đã có trước đây là cơ sở để doanh nghiệp nghiên cứu thực hiện đánh giá rủi ro theo EUDR. Các tổ chức FSC, PEFC cũng đã bổ sung các tiêu chuẩn tích hợp chứng nhận theo EUDR nhưng các tiêu chí đánh giá rủi ro và chuẩn mực chấp thuận của các tiêu chuẩn này khác nhau và ở mức độ hướng dẫn, cũng như chỉ đáp ứng theo từng tiêu chuẩn mở rộng để thích hợp của FSC hay PEFC với EUDR cũng gây khó khăn cho các doanh nghiệp cho dù họ đã có áp dụng chứng nhận Chuỗi hành trình sản phẩm (Chain of Custody, CoC).

Thứ ba, về mặt Giảm thiểu rủi ro thì khi các Nhà xuất nhập khẩu (Operator) áp các quy trình, biện pháp để giảm thiểu rủi ro về sản phẩm liên quan không tuân thủ EUDR cho các nhà sản xuất cung cấp trong chuỗi cung ứng của họ sẽ buộc các nhà sản xuất này phải chịu sự thay đổi lớn về nguồn cung nguyên liệu, hệ thống quản lý cũng như năng lực để đáp ứng các yêu cầu quy định, nhưng cơ chế để các nhà sản xuất có thể thực hiện được còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố chứ không đơn thuần chỉ là được hỗ trợ về giá bán sản phẩm. Trong thực tế, theo các bảng tóm tắt hệ thống Thẩm định (DDS) về các biện pháp giảm thiểu rủi ro cho nguồn có kiểm soát theo tiêu chuẩn FSC (gỗ) hay PEFC (gỗ và lâm sản ngoài gỗ) của các doanh nghiệp đã có chứng nhận FSC-CW hay PEFC (DDS) ở nước sản xuất thì hầu như chỉ là các hoạt động bổ sung cho việc tuân thủ các yêu cầu theo luật pháp hiện hành nước sản xuất, nên các biện pháp giảm thiểu rủi ro này được sự chấp thuận của Cơ quan thẩm quyền, luật của quốc gia thành viên Liên minh Châu Âu và EC với các Nhà xuất nhập khẩu theo thông tin từ các nhà cung cấp, nước sản xuất hàng hoá liên quan và sản phẩm liên quan cũng là một vấn đề khó và cần có sự đồng thuận. Mặt khác, các biện pháp thực hiện giảm thiểu rủi ro phải đảm bảo hiệu quả với các rủi ro đã xác định, đòi hỏi sự kiểm soát đánh giá, có năng lực và kỹ thuật thực hiện, quá trình quản lý dữ liệu dần được số hoá không còn là hình thức văn bản như trước đây.

Thứ tư, về mặt dữ liệu cung cấp giữa các nhà cung cấp trong chuỗi cung ứng với Nhà xuất nhập khẩu, Nhà xuất nhập khẩu với yêu cầu hệ thống thông tin của EC quy định theo EUDR cũng phải đảm bảo thống nhất định dạng, đủ dữ liệu, có thể bổ sung, cập nhật và thao tác thuận tiện cho các chủ thể sử dụng. Mặc dù EUDR có quy định cụ thể về Hỗ trợ kỹ thuật, hướng dẫn và trao đổi thông tin, Hợp tác và trao đổi thông tin, Giao diện điện tử, Hệ thống thông tin (cổng thông tin EC thực hiện EUDR),… nhưng với điều kiện thực tế của các nhà sản xuất, thương mại trong chuỗi cung ứng ở các quốc gia ngoài Liên minh Châu Âu như là ở nước ta thì việc làm quen với các hệ thống quản lý dữ liệu số cũng còn có những khó khăn và hạn chế nhất định. Việc chọn dữ liệu, kê khai, thực hiện cũng mất thời gian và đòi hỏi người thực hiện phải có năng lực và trình độ nhất định, phải có trang bị cơ sở dữ liệu quản lý ứng dụng kỹ thuật số trong doanh nghiệp và đòi hỏi nhân sự thực hiện có kiến thức và năng lực đáp ứng nhiều lĩnh vực. Thời gian qua các Cơ quan nhà nước, Hiệp hội, tổ chức ngành hàng đã chủ động thực hiện nhiều chương trình tích cực trong nước cho doanh nghiệp để đáp ứng các yêu cầu thực hiện EUDR, bên cạnh đó EC, các quốc gia thành viên Liên minh Châu Âu, các tổ chức quốc tế và khách hàng Châu Âu có nhiều hoạt động đào tạo, hướng dẫn và hỗ trợ cho các Nhà xuất nhập khẩu. Thương nhân trong chuỗi cung ứng thực hiện quy định (xem thêm tại:  https://eudr.webcloud.ec.europa.eu/tracesnt/ ) là sự tích cực và hỗ trợ đáng kể để thực hiện quy định; nhưng dữ liệu, thông tin cũng còn xuất phát từ nhu cầu giao dịch, khả năng thực hiện và các quyền như bảo mật, riêng tư,… của bên mua, bên bán và quy định của luật pháp đã gây khó khăn và lo ngại cho bên cung cấp dữ liệu là những nhà chủ rừng/nông-trang trại, nhà cung cấp thương mại-sản xuất trong chuỗi cung ứng.

Quy định (EU) 2023/1115 (EUDR, European Union Deforestation Regulation) về mất rừng của Liên Minh Châu Âu chỉ còn khoảng hơn 05 tháng nữa để chuẩn bị và phải áp dụng từ ngày 01/01/2026, mong là các doanh nghiệp liên quan luôn có sự chuẩn bị và tìm hiểu cặn kẽ để có thể đáp ứng quá trình áp dụng được nhiều thuận lợi trong việc duy trì ổn định quá trình sản xuất thương mại và khách hàng của mình. Công ty Lương luôn cam kết luôn đồng hành cùng Quý khách hàng trên hành trình thực hiện EUDR để đảm bảo có một hệ thống quản lý đúng quy định, đạt chất lượng và hiệu quả.

Thông tin liên hệ:

Ông Lương Chí Hùng – Chuyên gia đào tạo, tư vấn.

Điện thoại 0908 890 290, email: hung.luongcompany@gmail.com.

Công ty TNHH Tư Vấn Quản Lý Lương, Tháng 07/2025.